Εγκύκλιος Υπ. Υγείας: Βασικές υγειονομικές απαιτήσεις των λιμένων/σημείων εισόδου της χώρας

Ο αναθεωρημένος Διεθνής Υγειονομικός Κανονισμός (ΔΥΚ), ο οποίος κυρώθηκε στη χώρα μας με τον Ν. 3991/2011 (σχετ.3), προβλέπει τις υγειονομικές απαιτήσεις για τις πύλες εισόδου μιας χώρας, ώστε να αποτρέπεται η είσοδος και μετάδοση λοιμογόνων παραγόντων. Οι απαιτήσεις του ΔΥΚ όσον αφορά το βασικό δυναμικό (προσωπικό, εγκαταστάσεις, κτιριακές υποδομές, κλπ.) πρέπει να πληρούνται ανά πάσα στιγμή, ανεξάρτητα από την επιδημιολογική κατάσταση ή την ανακοίνωση πανδημίας ή άλλου έκτακτου περιστατικού διεθνούς εμβέλειας.

Σκοπός της υπ' αριθμό πρωτοκόλλου Δ1α/Γ.Π.οικ. 25495/03.05.2023 εγκυκλίου με θέμα: «Βασικές υγειονομικές απαιτήσεις των λιμένων - πυλών εισόδου της χώρας για την ετοιμότητα και ανταπόκριση έναντι κρουσμάτων λοιμωδών νοσημάτων», είναι η υπενθύμιση της ανάγκης προετοιμασίας και ετοιμότητας για την ανταπόκριση των Υγειονομικών Αρχών των πυλών εισόδου της χώρας (λιμένες) και συγκεκριμένα των τμημάτων Υγειονομικών ελέγχων/Υγειονομείων λιμένων για τον έγκαιρο εντοπισμό και την διαχείριση συμβάντων δημόσιας υγείας επί των πλοίων (συμπεριλαμβανομένων αυτών που σχετίζονται με άτομα που έχουν εκδηλώσει συμπτώματα συμβατά με λοιμώδη νοσήματα όπως κρούσματα γαστρεντερίτιδας, γρίπης, COVID-19).

Οι κίνδυνοι δημόσιας υγείας περιλαμβάνουν:

• λοιμώδη νοσήματα,

• διαβιβαστές ή προσβολή από αυτούς (Διαβιβαστής είναι ο οργανισμός φορέας (συνήθως αρθρόποδο) ο οποίος μεταδίδει το παθογόνο από έναν ξενιστή σε έναν άλλο, όπως είναι τα κουνούπια, άλλα επιβλαβή έντομα ή/και τα τρωκτικά)

• περιβαλλοντικά συμβάντα με επίπτωση στην δημόσια υγεία και πιθανή διεθνή εξάπλωση (π.χ. ανθυγιεινές συνθήκες, μολυσμένο νερό έρματος)

• συμβάντα χημικών κινδύνων

• συμβάντα ραδιενεργών κινδύνων

• συμβάντα άγνωστης προέλευσης

Κάθε λιμάνι πρέπει να αναπτύξει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης βασισμένο στο εκάστοτε δυναμικό του και λαμβάνοντας υπόψη το προφίλ κινδύνου του λιμένα.

Κατεβάστε την εγκύκλιο

Βασικές υγειονομικές απαιτήσεις των λιμένων - πυλών εισόδου της χώρας για την ετοιμότητα κ

.

Download • 896KB

Εγκύκλιος Υπ. Υγείας: Έγκριση διενέργειας αεροψεκασμών προνυμφοκτονίας για το 2023

Σύμφωνα με την υπ' αριθμό Εγκύκλιο Δ1α/Γ.Π. 15880 (Σχετ.πρωτ.4209,10131, 11002,13085,13091, 14583,14702,14708, 15062,15197,15843)/2023, η Επιτροπή για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση Τροπικών Νοσημάτων του Υπουργείου Υγείας εγκρίνει υπό τις προϋποθέσεις που ακολουθούν την διενέργεια αεροψεκασμών προνυμφοκτονίας για το 2023 σε περιοχές που δεν προσεγγίζονται με επίγεια μέσα και περιγράφονται στα σχετικά αιτήματα και ειδικότερα:

1. Σε ορυζώνες και στα υγροτοπικά συστήματα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας: στις ρυζοκαλλιέργειες και στο φυσικό σύστημα επτακόσιες εξήντα χιλιάδες (760.000) στρέμματα ανά έτος (από ελικόπτερο πολύ χαμηλής πτήσης ή drones) (σχετ. 4).

2. Σε έκταση 1.500 στρεμμάτων στις περιοχές Βίδι, Αγία Σωτήρα, Stella Mari και Λίμνη Ψήφτας του Δήμου Τροιζηνίας-Μεθάνων της Π.Ε. Πειραιώς & Νήσων και 2.000 στρεμμάτων στον Υδροβιότοπο Natura Εθνικού πάρκου Σχινιά του Δήμου Μαραθώνος της Π.Ε. Ανατολικής Αττικής(με ελικόπτερο). Επιπλέον σε επιλεγμένες μικρές εκτάσεις έως 100 στρέμματα στις Π.Ε.: Ανατολικής Αττικής (περιοχές των Δήμων Μαραθώνος,

Μαρκοπούλου Μεσογαίας, Σπάτων-Αρτέμιδος και Ωρωπού), Δυτικής Αττικής ( περιοχή Βουρκαρίου, Ψάθας και Λίμνης Κουμουνδούρου), Νότιου Τομέα Αθηνών (ρέμα Πικροδάφνης) και Νήσων (ψεκαστικά drones) (σχετ. 5).

3. Στα φυσικά και υγροτοπικά συστήματα και ορυζώνες της Περιφέρειας Πελοποννήσου (από ελικόπτερο χαμηλής πτήσης), ειδικότερα:

Στα φυσικά συστήματα του Δήμου Ευρώτα της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας, της Λίμνης Βιγκλάφια του Δήμου Ελαφονήσου της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας, της Λιμνοθάλασσας του Μουστού, των Κάτω Βέρβενων της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας, της Νέας Κίου, της Νέας Τίρυνθας, της Ίριας, της Κάντιας και της Θερμησίας της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας, καθώς και στο υγροτοπικό σύστημα του παραλιακού μετώπου του Ναυπλίου Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας.

Στα φυσικά συστήματα των Δήμων Κορίνθου, Λουτρακίου Αγίων Θεοδώρων-Περαχώρας και Σικυωνίων της Περιφερειακής Ενότητας Κορινθίας.

Στα συστήματα πεδιάδας Παμίσιου, στη περιοχή των Ορυζώνων στα διοικητικά όρια των Δήμων Μεσσήνης -Καλαμάτας και στο παράκτιο Υγροτοπικό Σύστημα της Λιμνοθάλασσας της Γιάλοβας της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας (σχετ. 6)

4. Σε ορυζώνες και φυσικά υγροτοπικά συστήματα του Δήμου Νέστου και Έβρου (Βόρειο και Νότιο τμήμα), τα παράκτια και παραποτάμια υγροτοπικά συστήματα του Νέστου, της Βιστωνίδας της Ισμαρίδας και του Έβρου (χαμηλή πτήση με ελικόπτερο ).(σχετ. 7)

5. Σε εκτεταμένα φυσικά συστήματα μη αστικών περιοχών της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος με drones, όπως: στις ρυζοκαλλιέργειες στα αρδευτικά δίκτυα Ανθήλης, Ροδίτσας και Φακίτσας έκτασης περίπου 9.000 στρεμμάτων και το φυσικό σύστημα στις εκβολές του Σπερχειού ποταμού έκτασης 4.000 στρεμμάτων(σχετ. 8)

6. Στα υγροτοπικά φυσικά συστήματα κυρίως στην παραλιακή ζώνη των (3) Περιφερειακών Ενοτήτων Αχαΐας, Ηλείας και Αιτ/νίας και συγκεκριμένα στη λίμνη Προκοπίου, το έλος Λαμίας, τις Λιμνοθάλασσες Αράξου, Κοτυχίου, Αιτωλικού, Κλείσοβας, Μεσολογγίου, το Δέλτα Αχελώου και τις εκβολές Εύηνου, που καταλαμβάνουν 350.000 στρέμματα, καθώς και στους ορυζώνες της Π.Ε. Αιτ/νίας (από ελικόπτερο πολύ χαμηλής πτήσης ή drones ). (σχετ.9)

7. Στον Υδροβιότοπο Μπουρμπουλήθρας στο Δήμο Βόλου, έκτασης άνω των 100 στρεμμάτων, στο έλος Σούρπης στο Δήμο Αλμυρού, έκτασης άνω των 2500 στρεμμάτων και στον Υδροβιότοπο της Λειχούρας Δήμου Αλμυρού, έκτασης άνω των 250 στρεμμάτων(με drones) (σχετ.10)

8. Οι μέγιστες δυνατές εκτάσεις προς ψεκασμό (χαμηλή πτήση με drones) για κάθε υγροτοπικό σύστημα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας είναι οι ακόλουθες:

Για τη λίμνη Χειμαδίτιδα περίπου 800 στρ (Ν. Φλώρινας), για τη λίμνη Ζάζαρη 350 στρ., (Ν. Φλώρινας), για τη λίμνη Βεγορίτιδα 100 στρ. (Ν. Φλώρινας), για τη λίμνη Πετρών 650 στρ, (Ν. Φλώρινας), για τη λίμνη Καστοριάς 1500 στρ. (Ν. Καστοριάς), για Δήμητρα και Παλιουριά 650 στρ περίπου (πλημμυρισμένοι αγροί και φυσικό σύστημα μαζί) (Ν. Γρεβενών), για τη Ν. Νικόπολη 25 στρ (πλημμυρισμένοι αγροί), (Ν. Κοζάνης) και για τη λίμνη Πολυφύτου - Ρύμνιο 800 στρ., ( Ν. Κοζάνης). Σύνολο : 4875 στρέμματα (σχετ.11).

9. Στα εκτεταμένα υγροτοπικά φυσικά συστήματα της παραλιακής ζώνης στο ύψος του Δέλτα του Πηνειού και της Παρακάρλιας (από ελικόπτερο χαμηλής πτήσης). (σχετ. 12)

Προϋποθέσεις εφαρμογής αεροψεκασμών προνυμφοκτονίας:

1. Για τις προαναφερόμενες εφαρμογές αεροψεκασμών προνυμφοκτονίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο τα εγκεκριμένα για χρήση από αέρος βιολογικά βιοκτόνα που

αναφέρονται στο υπ'αρ. πρωτ 62/2689/23-01-2023 έγγραφο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (επισυνάπτεται ως Παράρτημα στην εγκύκλιο του 2022 ), τα οποία σύμφωνα με το σχετ. 2 έγγραφο παραμένουν σε ισχύ.

2. Η εφαρμογή των σκευασμάτων θα γίνει υπό την ευθύνη, εποπτεία και καθοδήγηση των αρμόδιων Διευθύνσεων της Περιφέρειάς σας, οι οποίες θα λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα για την ορθή εφαρμογή τους, σύμφωνα πάντα με τους όρους και περιορισμούς (δόση, συχνότητα εφαρμογής κ.λπ.) που καθορίζονται στις αναφερόμενες στο σχετ. 2 εγκρίσεις κυκλοφορίας των εγκεκριμένων για χρήση από αέρος σκευασμάτων, καθώς και στην σχετ. 1 Εγκύκλιο. Τονίζεται η ανάγκη τεκμηρίωσης των εφαρμογών σε πραγματικό χρόνο και η διασφάλιση ομοιόμορφης κάλυψης των επιφανειών.

3. Αναφορικά με τα πτητικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν στους αεροψεκασμούς (ελικόπτερα, αεροπλάνα πολύ χαμηλής πτήσης ή άλλου τύπου πτητικά μέσα π.χ. drones), πρέπει να πληρούν τους όρους, τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς που θέτει η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.

4. Μετά το τέλος των εφαρμογών, οι εποπτεύουσες Υπηρεσίες της Περιφέρειάς σας οφείλουν να μας υποβάλλουν λεπτομερείς εκθέσεις για όλα τα στάδια εφαρμογής της μεθόδου, καθώς και στοιχεία για την αποτελεσματικότητά της.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα, ώστε προηγουμένως να εξαντλούνται όλα τα μέτρα εξυγίανσης των εστιών ανάπτυξης των προνυμφών και της εφαρμογής προνυμφοκτόνων από εδάφους.

Κατεβάστε την εγκύκλιο

Διενέργεια αεροψεκασμών προνυμφοκτονίας για το έτος 2023

.pdf

Download PDF • 663KB

Εγκύκλιος Υπ. Υγείας: Οργάνωση των Προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών για το 2023

Τα κουνούπια είναι διαβιβαστές λοιμογόνων παραγόντων για τη μετάδοση σοβαρών ασθενειών, ενώ σημαντικά δυσμενείς είναι και οι επιπτώσεις στην οικονομία και στην ποιότητα ζωής των κατοίκων στις περιοχές όπου αναπτύσσονται υψηλοί πληθυσμοί κουνουπιών. Η εμφάνιση μάλιστα κατά τα τελευταία έτη περιστατικών λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου και ελονοσίας σε αρκετές περιοχές της χώρας μας, καθώς και η ύπαρξη κινδύνου εισαγωγής άλλων ιών που μεταδίδονται με κουνούπια (π.χ. ιών Zika, Chikungunya, Δάγκειου πυρετού), καταδεικνύουν την ανάγκη της οργάνωσης και έγκαιρης εφαρμογής ολοκληρωμένων προγραμμάτων αντιμετώπισης των εντόμων αυτών.

Η πρόληψη και αντιμετώπιση των νόσων που μεταδίδονται με κουνούπια βασίζεται στη μείωση του πληθυσμού των κουνουπιών μέσω του περιορισμού ή/και την εξάλειψη των εστιών αναπαραγωγής τους και στην παρεμπόδιση της επαφής μεταξύ διαβιβαστών και ανθρώπων.

Η παρούσα εγκύκλιος περιγράφει τα απαραίτητα στοιχεία των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών και θα πρέπει να ακολουθηθεί πιστά από τους αρμόδιους για την εφαρμογή τους φορείς, ώστε να επιτευχθεί τόσο η περιστολή της όχλησης όσο και η προφύλαξη του πληθυσμού από τον κίνδυνο ασθενειών. Ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά στις δράσεις καταπολέμησης των κουνουπιών και στις σχετικές δράσεις ενημέρωσης του κοινού πρέπει να δοθεί στις περιοχές όπου κατά τα τελευταία έτη καταγράφηκαν κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου (σε ανθρώπους ή ζώα) ή κυκλοφορία του ιού σε κουνούπια ή κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης ή εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας σε ευάλωτες περιοχές (δηλαδή περιοχές με παρουσία ικανών διαβιβαστών ελονοσίας - Ανωφελών κουνουπιών), καθώς και στις σημαντικές εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών και ιδιαίτερα κοντά σε περιοχές όπου διαμένουν μετανάστες / πρόσφυγες από χώρες ενδημικές νόσων που μεταδίδονται με διαβιβαστές (όπως π.χ. ελονοσίας).

Στις περιοχές αυτές θα πρέπει να εκτιμάται ο κίνδυνος έξαρσης επιδημικών φαινομένων συναρτήσει των εντομολογικών, επιδημιολογικών, μετεωρολογικών και λοιπών στοιχείων και να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης και ελέγχου.

Ειδικότερα για τα χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών να σημειωθεί ότι το 2022 στην Γαλλία καταγράφτηκαν περισσότερες από 40 περιπτώσεις εγχώρια μετάδοση του Δάγκειου πυρετού με διαβιβαστή το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus) ενώ η Δημοκρατία της Κύπρου ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκε το χωροκατακτητικό είδος Aedes aegypti. Αν και στο παρελθόν το συγκεκριμένο είδος εντοπίζονταν σε πολλές χώρες της Ευρώπης μέχρι και γενικότερα της λεκάνης της Μεσογείου (και στην Ελλάδα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του ’60), τα τελευταία χρόνια η παρουσία του εντοπίζεται στις περιοχές μεταξύ της Γεωργίας και Τουρκίας, ενώ στην Ευρώπη στις νήσους Μαδέιρα (Πορτογαλία) και στα Κανάρια νησιά (Ισπανία). Ως εκ τούτου, η εγκατάσταση του κουνουπιού Aedes albopictus σε πολλές περιοχές της χώρας και ο κίνδυνος εισαγωγής του είδους Aedes aegypti, ειδών κουνουπιών που αποτελούν διαβιβαστές των ιών Δάγκειου πυρετού, Zika και Chikungunya, καθιστά επιτακτική την ανάγκη λήψης μέτρων για την επιτήρηση και τον έλεγχο και αυτού του γένους κουνουπιών, με ιδιαίτερη προσοχή και ενισχυμένη επιτήρηση σε περιοχές που αποτελούν δυνητικές πύλες εισόδου του κουνουπιού Aedes aegypti (π.χ. αεροδρόμια, λιμάνια).

Τέλος, στις περιοχές και σε περιόδους για τις οποίες η εκτίμηση κινδύνου οδηγήσει στο συμπέρασμα της ύπαρξης κινδύνου τοπικής μετάδοσης, η υλοποίηση αποτελεσματικών προγραμμάτων διαχείρισης κουνουπιών και η εντατικοποίησή τους, καθώς και η ενημέρωση του κοινού για τα μέτρα ατομικής προστασίας από τα κουνούπια, θα πρέπει να αναδειχθεί σε θέμα προτεραιότητας. Απώτερος στόχος, εκτός της πρόληψης τοπικής μετάδοσης των παθογόνων που μεταδίδονται με κουνούπια, είναι και η προστασία της υγείας των ευπαθών ομάδων και γενικότερα του τοπικού πληθυσμού.

Α. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΚΟΥΝΟΥΠΙΩΝ ΣΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ

Με βασικό σκοπό την ολιστική διαχείριση των κουνουπιών και των προβλημάτων που δημιουργούν τόσο στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον, όσο και στην τοπική οικονομία, πρέπει να εφαρμόζονται Ολοκληρωμένα Προγράμματα Καταπολέμησης Κουνουπιών.

Σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση των κουνουπιών και την πρόληψη μετάδοσης νοσημάτων που μεταδίδονται από αυτά αποτελεί η στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων. Οι Περιφέρειες, οι Δήμοι και τα αρμόδια Υπουργεία, πανεπιστημιακοί και ερευνητικοί φορείς, ιδιώτες ανάδοχοι και όποιοι άλλοι συμμετέχουν στην οργάνωση και υλοποίηση των έργων καταπολέμησης θα πρέπει να συνεργάζονται με διακριτούς ρόλους και να επιδεικνύουν πνεύμα συνεργασίας για την επίτευξη των κοινών στόχων.

Για την επιτυχία των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών είναι σημαντική η έγκαιρη έναρξη και η ικανή διάρκειά τους, η ορθολογική κατανομή των πόρων ανά περιοχή, η επιλογή ικανού αναδόχου (βάσει προδιαγραφών) και ο καλύτερος – κατά το δυνατόν - έλεγχός του. Όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν, να λαμβάνεται υπόψη -αναφορικά με τον σχεδιασμό των προγραμμάτωνότι ο κεντρικός συντονισμός των έργων μεγάλης εμβέλειας (π.χ. σε επίπεδο Περιφέρειας) αποφέρει τα οφέλη της οικονομίας κλίμακος, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προσαρμογή και εξειδίκευση των εφαρμογών στις τοπικές ανάγκες. Σε κάθε περίπτωση, η εκτέλεση των έργων θα πρέπει να ανατεθεί σε φορείς / αναδόχους που διαθέτουν εμπειρία, προσωπικό, μέσα, τεχνογνωσία και επιστημονική γνώση του αντικειμένου.

Ως εκ τούτου, καλούνται οι Περιφέρειες, μέσω των αρμοδίων Υπηρεσιών τους, όπως εκπονήσουν ολοκληρωμένο σχέδιο καταπολέμησης των κουνουπιών σε επίπεδο Περιφέρειας ή Περιφερειακών Ενοτήτων και, αφού εξασφαλίσουν εγκαίρως τις απαραίτητες πιστώσεις, να ορίσουν τον φορέα για την υλοποίησή του, καθώς και τον φορέα παρακολούθησης και εφαρμογής του προγράμματος (όπως π.χ. Επιτροπές Ελέγχου και Παρακολούθησης ή άλλο φορέα που να διαθέτει προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο).

Οι Δήμοι οφείλουν να προβαίνουν –παράλληλα με τις Περιφέρειες- στη λήψη μέτρων για την εξάλειψη εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών, την εξυγίανση του περιβάλλοντος, την ευαισθητοποίηση των δημοτών και να υλοποιούν έργα διαχείρισης κουνουπιών, βάσει των προκαθορισμένων αρμοδιοτήτων τους, εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο, μετά από ενημέρωση και συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές των Περιφερειών, πάντα σε πλαίσιο συνεργασίας.

Συνιστάται ο Περιφερειάρχης να ορίσει τον συντονιστή – επιβλέποντα των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών που διενεργούνται στη χωρική αρμοδιότητα της Περιφέρειας και να τον γνωστοποιήσει στην Επιτροπή για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση των Τροπικών Νοσημάτων του Υπουργείου Υγείας, καθώς και σε όλους τους Δήμους της Περιφέρειας. Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς υποχρεούνται να αναφέρονται στον ανωτέρω συντονιστή – επιβλέποντα παρέχοντας όλα τα διαθέσιμα στοιχεία.

Για την υποστήριξη του φορέα υλοποίησης στο έργο του δύναται να συστήνονται Επιστημονικές Επιτροπές με τη συμμετοχή επιστημόνων και πέραν των στελεχών των Περιφερειών, που να διαθέτουν γνώση και εμπειρία σε σχετικά ζητήματα.

Συνιστάται, επίσης, να αναζητείται τεχνική υποστήριξη από τρίτο ανεξάρτητο φορέα για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του έργου, ενώ για τη διευκόλυνση του συντονισμού προτείνεται η χρήση τυποποιημένου πρωτοκόλλου εφαρμογών, καθώς και επίβλεψης – παρακολούθησης.

Β. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Για τον ορθό σχεδιασμό των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών σε μια περιοχή θα πρέπει να αξιολογούνται όλα τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα ή τεχνικά στοιχεία εφαρμογής των προγραμμάτων από προηγούμενα έτη και να λαμβάνονται υπόψη τα αποτελέσματα της επιδημιολογικής και εντομολογικής επιτήρησης, αλλά και οι έκτακτες συνθήκες που πιθανώς διαμορφώνονται από έτος σε έτος.

Για τον λόγο αυτό είναι θεμελιώδους σημασίας η συγκέντρωση και αξιολόγηση όλων των δεδομένων επιδημιολογικής και εντομολογικής επιτήρησης που αφορούν στα νοσήματα των οποίων διαβιβαστές είναι τα κουνούπια, στα είδη των κουνουπιών που έχουν καταγραφεί στις συγκεκριμένες περιοχές, καθώς και στην εποχική διακύμανση των πληθυσμών τους. Τα στοιχεία αυτά, μαζί με τα στοιχεία από τη λεπτομερή χαρτογράφηση όλων των εστιών ανάπτυξης προνυμφών κουνουπιών στις συγκεκριμένες περιοχές καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής τους, είναι απαραίτητα για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τον τρόπο εκτέλεσης του έργου καταπολέμησης, την επιλογή των δράσεων, την έκτασή τους και τη χρονική περίοδο στην οποία θα πρέπει αυτές να εφαρμοστούν. Τα εκτελούμενα έργα θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι τριετούς διάρκειας για να περιορίζονται τα προβλήματα καθυστερήσεων στις αναθέσεις, αλλά θα πρέπει να διασφαλίζεται παράλληλα η δυνατότητα συνεχούς βελτίωσής τους καθ’ όλη τη διάρκειά τους.

Κατά τον σχεδιασμό των προγραμμάτων να λαμβάνεται υπόψη ότι οι εφαρμογές προνυμφοκτονίας και τα άλλα προβλεπόμενα μέτρα θα πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια και να εντατικοποιούνται κατά την περίοδο κυκλοφορίας των κουνουπιών, κατόπιν αξιολόγησης των εντομολογικών δεδομένων και των περιβαλλοντικών συνθηκών, σε ενδιαιτήματα που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση (τουλάχιστον μέχρι 2 χιλιόμετρα) από οικισμούς/καταλύματα όπου φιλοξενούνται/διαμένουν μετανάστες ή πρόσφυγες από χώρες ενδημικές για νοσήματα που μεταδίδονται με κουνούπια.

Με δεδομένες τις συνεχείς μεταβολές των επιδημιολογικών, εντομολογικών, κλιματολογικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικών και όποιων άλλων δεδομένων αφορούν στην υλοποίηση των έργων, αλλά και την ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης, τα έργα θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από ευελιξία, δυνατότητα να προσαρμόζονται και να ανταποκρίνονται σε έκτακτες ανάγκες. Κατά την οργάνωση των προγραμμάτων, θα πρέπει να προβλέπεται η δυνατότητα αναθεώρησης και προσαρμογής τους, η δυνατότητα λήψης διορθωτικών μέτρων, καθώς και η ευελιξία για εφαρμογή τυχόν έκτακτων μέτρων (ανάλογα με την εκτίμηση κινδύνου) καθ’ όλη τη χρονική περίοδο υλοποίησής τους, με βάση τα επιδημιολογικά και τα εντομολογικά δεδομένα ή άλλα στοιχεία που μπορεί να προκύψουν.

Σε κάθε περίπτωση κύριος στόχος θα πρέπει να είναι ορθή και αδιάλειπτη εφαρμογή των προγραμμάτων διαχείρισης των κουνουπιών και κατά συνέπεια την προστασία της δημόσιας υγείας.

Γ. ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ

Η συστηματική εντομολογική επιτήρηση θεωρείται διεθνώς αναπόσπαστο μέρος των ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης των διαβιβαστών και βασικός πυλώνας στην αντιμετώπιση των νοσημάτων που μεταδίδουν. Η εντομολογική επιτήρηση περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των εστιών αναπαραγωγής των κουνουπιών, τη συστηματική παρακολούθηση και την καταγραφή των ειδών και πληθυσμών τους, τη χωροχρονική κατανομή τους, καθώς και τον δειγματοληπτικό έλεγχό τους για τον εντοπισμό μολυσμένων εντόμων από συγκεκριμένα παθογόνα (π.χ. ιό του Δυτικού Νείλου) σε περιοχές και σε χρόνο που θα κριθεί σκόπιμο.

Τα δεδομένα εντομολογικής επιτήρησης προνυμφών και ακμαίων κουνουπιών συνεισφέρουν ουσιαστικά στον ορθολογικό σχεδιασμό και στην επιτυχή υλοποίηση. Επίσης συνεισφέρει στη λήψη αποφάσεων για την αναγκαιότητα εφαρμογών με βιοκτόνα, στην κατάδειξη της αναγκαιότητας λήψης διορθωτικών μέτρων, καθώς και στην εκτίμηση και αξιολόγηση επιδημιολογικού κινδύνου σε τοπικό επίπεδο (μέσω της διακύμανσης πληθυσμών διαβιβαστών και της κυκλοφορίας παθογόνων σε κουνούπια).

Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών, θα πρέπει οπωσδήποτε να προβλέπεται η διενέργεια εντομολογικής επιτήρησης τόσο σε συστηματική όσο και σε έκτακτη βάση. Στον τομέα αυτό μπορεί να ζητηθεί η συνδρομή και η συνεργασία επιστημονικών φορέων με εμπειρία στο αντικείμενο. Τα αποτελέσματα της εντομολογικής παρακολούθησης (π.χ. θέση συλλογής, αριθμός ακμαίων τουλάχιστον ανά γένος) θα πρέπει να κοινοποιούνται - σε εύλογο χρονικό διάστημα - με ευθύνη των Συντονιστών των Περιφερειών στο Υπουργείο Υγείας (Επιτροπή για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση Τροπικών Νοσημάτων), με παράλληλη γνωστοποίηση αυτών στον ΕΟΔΥ, προς διευκόλυνση της επιδημιολογικής επιτήρησης των νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω κουνουπιών. Επιπλέον, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση καταγραφής κυκλοφορίας του ιού του Δυτικού Νείλου (θετικού αποτελέσματος σε κουνούπια ή ζώα), ή όταν ζητούνται δεδομένα σε έκτακτες περιπτώσεις (π.χ. καταγραφή κρούσματος), να κοινοποιούνται άμεσα όλα τα δεδομένα στο Υπουργείο Υγείας (Επιτροπή για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση Τροπικών Νοσημάτων), με παράλληλη γνωστοποίηση αυτών στον ΕΟΔΥ, καθώς αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιούνται από τις αρμόδιες εθνικές αρχές -σε πραγματικό χρόνο- για την εκτίμηση του κινδύνου μετάδοσης σε τοπικό επίπεδο.

Με στόχο την ενίσχυση της εντομολογικής επιτήρησης και συλλογής εντομολογικών δεδομένων σε εθνικό επίπεδο, συστήνεται η στενή συνεργασία και συνδρομή των περιφερειακών και δημοτικών αρχών στο έργο εντομολογικής επιτήρησης που οργανώνεται και διενεργείται από τον ΕΟΔΥ/με τη συμμετοχή του ΕΟΔΥ ή άλλων εθνικών φορέων, στο μέτρο του εφικτού, με σκοπό την πληρέστερη δυνατή καταγραφή αξιόπιστων εντομολογικών δεδομένων με προτυποποιημένο τρόπο και τη χρήση αυτών στην εκτίμηση κινδύνου σε τοπικό επίπεδο.

Η πρόσφατη καταγραφή στην Κύπρο του είδους κουνουπιού Aedes aegypti, που αποτελεί τον βασικό ικανό διαβιβαστή των ιών Δάγκειου πυρετού, Zika και Chikungunya, καταδεικνύει τον κίνδυνο εισαγωγής αυτού του είδους και στη χώρα μας και καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενισχυμένης εντομολογικής επιτήρησης για το συγκεκριμένο είδος κουνουπιών, με προτεραιότητα σε περιοχές που αποτελούν δυνητικές πύλες εισόδου του στη χώρα, ιδίως από τις γειτονικές χώρες όπου έχει καταγραφεί η παρουσία του (π.χ. αεροδρόμια, λιμάνια, νησιά). Για το λόγο αυτό συστήνεται η στενή συνεργασία και συνδρομή των περιφερειακών και δημοτικών αρχών με τον ΕΟΔΥ, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο και το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (επίσημος συνεργάτης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τις πύλες εισόδου της χώρας μας).

Αναλυτικότερες πληροφορίες για την ορθή υλοποίηση της εντομολογικής επιτήρησης μπορούν να αναζητηθούν στο σύνδεσμο https://www.conops.gr/protaseis-gia-entomologikiepitirisi/.

Δ. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΚΟΥΝΟΥΠΙΩΝ

Η αντιμετώπιση των κουνουπιών σε μια περιοχή συνιστάται να περιλαμβάνει συνδυασμό μέτρων και μεθόδων καταπολέμησης που να συμβάλλουν στο τελικό αποτέλεσμα. Πρωτίστως θα πρέπει να στηρίζεται στην προνυμφοκτονία με στοχευμένες δράσεις και εφαρμογές υψηλής αποτελεσματικότητας, καθώς και στην εφαρμογή μέτρων διαχείρισης του περιβάλλοντος για τον περιορισμό ή/και εξάλειψη των εστιών ανάπτυξης των κουνουπιών. Όταν απαιτείται για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, μπορεί να πραγματοποιείται και η καταπολέμηση των ακμαίων κουνουπιών, καθώς και εφαρμογή ειδικών επεμβάσεων, όπως π.χ. υπολειμματικών ψεκασμών εσωτερικών χώρων ή ψεκασμών κατά τη χειμερινή περίοδο.

Τα σκευάσματα βιοκτόνων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στα προγράμματα καταπολέμησης πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτουν έγκριση κυκλοφορίας στη χώρα μας για τον συγκεκριμένο σκοπό, όπως αναφέρονται στο υπ’ αρ. πρωτ. 62/2689/23-01-2023 έγγραφο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (σχετ. 10).

Η χρήση κάθε εγκεκριμένου σκευάσματος πρέπει να γίνεται σύμφωνα με την έγκριση κυκλοφορίας του και τις οδηγίες ασφαλούς και ορθής χρήσης του όπως αναλυτικά περιγράφονται στην ετικέτα του. Σκοπός της ορθής χρήσης των βιοκτόνων είναι αφενός να επιτυγχάνεται η μέγιστη αποτελεσματικότητά του και αφετέρου η προστασία του χρήστη, της δημόσιας υγείας αλλά και του περιβάλλοντος.

Οι Περιφέρειες που - για επείγοντες λόγους προστασίας δημόσιας υγείας – χρειαστεί να κάνουν εφαρμογή των ανωτέρω σκευασμάτων κατά παρέκκλιση των όρων και προϋποθέσεων που προβλέπονται στην έγκρισή τους, αλλά και χρήση μη εγκεκριμένων βιοκτόνων προϊόντων, πρέπει να υποβάλλουν στην Υπηρεσία μας τεκμηριωμένο αίτημα σύμφωνα με το άρθρο 55 του Κανονισμού (ΕΕ) 528/2012, προκειμένου αυτό να εξεταστεί από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ύστερα από την γνωμοδότηση της αρμόδιας Επιτροπής για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση των Τροπικών Νοσημάτων του Υπουργείου Υγείας σχετικά με τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία (σχετ.10). Επισυνάπτεται υπόδειγμα εντύπου τεκμηρίωσης, το οποίο πρέπει να συμπληρωθεί από τον αιτούντα (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II/ ANNEX II).

Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι η επιλογή για εφαρμογές βιοκτόνων θα πρέπει να γίνεται σε συμμόρφωση και με τον Κανονισμό 528/2012 ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά «με τη διάθεση και τη χρήση βιοκτόνων» άρθρο 17 παρ. 5: «Η ορθή χρήση συνεπάγεται την ορθολογική εφαρμογή ενός συνδυασμού φυσικών, βιολογικών, χημικών ή άλλων μέτρων, κατά περίπτωση, χάρη στα οποία η χρήση των βιοκτόνων περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο, λαμβάνονται δε τα ενδεδειγμένα προφυλακτικά μέτρα.».

Δ.1. Αντιμετώπιση των προνυμφών των κουνουπιών

1. Πρωταρχικό στοιχείο για την προστασία από νοσήματα που μεταδίδονται μέσω κουνουπιών αποτελεί η εφαρμογή μέτρων περιβαλλοντικής υγιεινής και εξυγίανσης του περιβάλλοντος, βάσει των οποίων επιτυγχάνεται ο περιορισμός ή η εξάλειψη, όπου είναι δυνατόν, των εστιών ανάπτυξης των προνυμφών κουνουπιών - κατόπιν χαρτογράφησης αυτών - λαμβάνοντας υπόψη τα είδη κουνουπιών που κυκλοφορούν σε τοπικό επίπεδο. Τα μέτρα αυτά είναι από τα σημαντικότερα, καθώς προσφέρουν μακροχρόνιο όφελος ελαχιστοποιώντας την ευχέρεια πολλαπλασιασμού των κουνουπιών, και επομένως μειώνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης υψηλών πληθυσμών τους για μεγάλο διάστημα χωρίς την ανάγκη χρήσης βιοκτόνων.

2. Ο περιορισμός των εστιών μπορεί να επιτευχθεί με την επιχωμάτωση μικρών κοιλοτήτων του εδάφους, αλλά και τον καθαρισμό από τη βλάστηση των εστιών που έχουν υποδειχθεί από τη χαρτογράφηση, ώστε να διευκολύνεται η κίνηση του νερού και να παρασύρονται τα ατελή στάδια των κουνουπιών. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα αρδευτικά ή αποστραγγιστικά κανάλια ή τάφροι, οι δεξαμενές συλλογής νερού, οι όχθες ποταμών ή ρυακιών, οι κοίτες χειμάρρων κλπ.

Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τον περιορισμό ή/και την εξάλειψη των εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών που βρίσκονται μέσα ή γύρω από τις κατοικημένες περιοχές. Ενδεικτικά σημεία όπου συγκεντρώνονται λιμνάζοντα ύδατα είναι: σιντριβάνια, καλλωπιστικές λιμνούλες, δεξαμενές εκτός λειτουργίας, αποχετεύσεις/βόθροι, διαρροές των συστημάτων ύδρευσης, φραγμένοι αγωγοί ομβρίων, δοχεία αποθήκευσης νερού ή άλλα αντικείμενα που κατακρατούν το νερό της βροχής ή ποτίσματος, εγκαταλελειμμένοι χώροι και κτίρια όπου συνήθως συσσωρεύονται απορρίμματα πάσης φύσεως, βιολογικοί καθαρισμοί κλπ. Στο πλαίσιο αυτό εξίσου σημαντική είναι και η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα ενδεικνυόμενα μέτρα πρόληψης, που συμπεριλαμβάνουν την εξάλειψη εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών (ακόμη και μικρών) στους ιδιωτικούς χώρους (π.χ. στις οικίες η απομάκρυνση στάσιμου νερού, η κάλυψη ή το άδειασμα περιεκτών με νερό, η κάλυψη με σήτα των αγωγών εξαερισμού των βόθρων κτλ ).

Στον τομέα της εξυγίανσης και του περιορισμού των εστιών και προκειμένου να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε ιδιωτικούς χώρους, οι Δήμοι θα πρέπει να συμβάλουν στην ενημέρωση των κατοίκων μέσω επισκέψεων (εφόσον διαθέτουν τα απαιτούμενα μέσα) ή με όποιον άλλο πρόσφορο τρόπο πχ φυλλάδιο, ανακοινώσεις στην ιστοσελίδα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Δήμου (δείτε περισσότερες πληροφορίες στο Ε. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ).

3. Η χαρτογράφηση των δυνάμει εστιών αναπαραγωγής των κουνουπιών, η οικολογική χαρτογράφηση των εκτεταμένων φυσικών υγροτοπικών συστημάτων (με συνεχή επικαιροποίησή της), οι τακτικές δειγματοληψίες για τον εντοπισμό προνυμφών κουνουπιών και εν συνεχεία η λήψη αποφάσεων για παρεμβάσεις με εφαρμογή βιοκτόνων, ανάλογα με τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών, είναι απαραίτητες ενέργειες για την ορθή διαχείριση των κουνουπιών. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η συλλογή και η συνεχής καταγραφή των εντομολογικών δεδομένων που αφορούν στις προνύμφες κουνουπιών (όπως ταυτοποίησή τους και πληθυσμιακή πυκνότητα), ώστε να δίνεται η δυνατότητα αξιολόγησης των εστιών αναπαραγωγής (παραγωγικότητα εστιών, αναπαραγωγή διαβιβαστών νοσημάτων) και η βελτιστοποίηση των δράσεων του προγράμματος. Η χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) και η διατήρηση βάσεων καταχώρησης δεδομένων συμβάλουν σημαντικά στην υλοποίηση ολοκληρωμένων και αποτελεσματικών έργων καταπολέμησης.

4. Η καταπολέμηση των προνυμφών των κουνουπιών με βιοκτόνα θα πρέπει να ξεκινά εγκαίρως, αμέσως μετά την εμφάνιση των πρώτων προνυμφών κουνουπιών στις υδάτινες εστίες ανάπτυξής τους. Η ακριβής χρονική στιγμή έναρξης των εργασιών καθορίζεται από τον τακτικό έλεγχο των χαρτογραφημένων εστιών ανάπτυξης (μόνιμων ή εποχιακών) από νωρίς την άνοιξη με στόχο την ανίχνευση προνυμφών κουνουπιών. Η καταπολέμηση διαρκεί καθ’ όλη την περίοδο εκκόλαψης προνυμφών και σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον μέχρι και τις αρχές Νοεμβρίου (ανάλογα και με τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να επεκταθεί έως και Δεκέμβριο).

5. Κατά τον ψεκασμό (εφαρμογή βιοκτόνων) ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίδεται στην ομοιόμορφη και στην καθολική κάλυψη των εστιών. Επίσης, θα πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή και να χρησιμοποιούνται κατάλληλα ψεκαστικά μηχανήματα προκειμένου το βιοκτόνο να καταλήγει στην επιφάνεια του νερού της εστίας και να μην κατακρατείται από τυχόν υπάρχουσα βλάστηση. Η εφαρμογή επαναληπτικού ψεκασμού σε μια εστία μετά από κάποιο διάστημα πραγματοποιείται κατόπιν δειγματοληπτικών ελέγχων για την ανίχνευση παρουσίας νέων προνυμφών.

6. Κατά την επιλογή των βιοκτόνων θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η χρήση για την οποία προορίζεται το νερό της κάθε εστίας και η εφαρμογή τους να γίνεται σύμφωνα με την ετικέτα του προϊόντος, δεδομένου ότι τα βιοκτόνα αυτά μπορούν να προκαλέσουν ρύπανση του περιβάλλοντος ή/και τοξικότητα στους διαφόρους οργανισμούς μη στόχους. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το νερό χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων και την άρδευση των καλλιεργειών, καθώς και στις περιπτώσεις παρουσίας άλλων υδρόβιων οργανισμών.

Στις οικολογικά προστατευόμενες περιοχές (Natura κλπ.) ενδείκνυται η χρήση μόνο των σκευασμάτων B.t.i. (Bacillus thurigiensissubsp. israelensis), του οποίου η δράση είναι εκλεκτική. Στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται φορείς διαχείρισης υδροβιοτόπων είναι σημαντική η καλή συνεργασία των αρμόδιων αρχών και αναδόχων με τους φορείς αυτούς για τη διαχείριση των κουνουπιών.

7. Δεν ενδείκνυται η χρήση οποιουδήποτε χημικού σκευάσματος για την καταπολέμηση των κουνουπιών σε νερά που προορίζονται για απόληψη πόσιμου νερού, καθώς και σε ιχθυοτρόφα ύδατα, δεδομένου ότι όλα είναι τοξικά για τους υδρόβιους οργανισμούς και επομένως μπορεί να προκληθούν οικονομικές ζημιές αλλά και βλαβερές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και στο περιβάλλον.

Εκτός από τα βιοκτόνα σκευάσματα, δύναται να χρησιμοποιηθούν και προνυμφοκτόνα σκ